Hartfalen, een levensbedreigende kwaal

Wereldwijd sterven er aan de ziekte hartfalen meer mensen dan aan darm- borst-, en prostaatkanker samen. Toch zien veel mensen hartfalen lang niet altijd als een ernstige levensbedreigende ziekte. Dat komt mede door het feit dat de patiënten, vooral in het begin, niet zo veel van de ziekte merken. Het wordt meestal niet tijdig herkend. Komen er wel klachten, dan is het vaak te laat.

Wat is hartfalen?

Hartfalen wordt vaak omschreven als een kwaal waarbij de pompfunctie van het hart te kort schiet. Maar dat is eigenlijk een te simpele definitie omdat de pompfunctie niet altijd verminderd is. Hoe zit dat nu precies?

Welke vormen hartfalen onderscheiden we?

Hoofdtaak van het hart is het rondpompen van het bloed. De beweging van het hart kent twee fasen:

• de fase waarbij de kamers zich ontspannen en vullen met bloed (diastole);
• de fase waarbij de hartspier samentrekt (systole) waardoor het bloed wordt weggesluisd.

Hiermee samenhangend onderscheiden we bij hartfalen ook twee vormen: diastolisch en systolisch hartfalen.

Systolisch hartfalen

Bij systolisch hartfalen is vooral de knijpkracht van het hart verminderd. Deze vorm komt vooral voor na een acuut hartinfarct. De hartspier trekt minder krachtig samen en pompt daardoor minder bloed weg. Een gezond hart pompt minimaal 50 procent van het bloed weg. Bij systolisch hartfalen is dat minder dan 45 procent.

Diastolisch hartfalen 

Bij diastolisch hartfalen daarentegen, wordt het hart juist niet goed gevuld. De hartspier is te stijf en ontspant zich onvoldoende in de rustfase. Daardoor kunnen de hartkamers zich niet goed verwijden en vullen met bloed. Bij diastolisch hartfalen is de pompfunctie (de ejectie) dus niet verminderd. Die blijft gewoon hoger dan 50 procent.

Hoe compenseert het lichaam hartfalen?

Hoe dan ook, bij hartfalen kan het hart niet meer voldoen aan de vraag naar voldoende zuurstof en voedingsmiddelen in het lichaam. Nu kent het lichaam wel een aantal mechanismen die dat gebrek compenseert. Zo zorgt een hogere hartfrequentie ervoor dat het hart meer bloed rondpompt. En er wordt meer vocht vastgehouden zodat de bloedvaten beter gevuld blijven. En als de vaten beter gevuld zijn, kan ook het hart beter pompen. Maar feit is wel dat het hart door die compensatietechnieken harder moet werken en zwaarder belast wordt. Daardoor zal op den duur de pompfunctie toch weer afnemen.

Oorzaken hartfalen

Niet zelden treedt hartfalen acuut op bijvoorbeeld na een hartinfarct of hartritmestoornissen. Veel mensen ontwikkelen hartfalen direct na een hartinfarct als gevolg van vernauwing van kransslagaders. Dat is in ongeveer 70% van de gevallen de oorzaak. Er sterven door het infarct hartcellen af zodat de hartfunctie beschadigd raakt. Maar ook andere gebreken zoals klepafwijkingen kunnen het hart te zeer belasten.

Leefregels voor patiënten met hartfalen

Nadat bij iemand de diagnose hartfalen is gesteld, gelden er 4 belangrijke leefregels voor de betrokkene:

• zoutarm eten;
• vocht beperken;
• dagelijks wegen;
• therapietrouw.

Stipt innemen medicatie is cruciaal

Patiënten met hartfalen staan erom bekend dat ze hun medicijnen niet altijd consequent innemen. Vooral diuretica (plaspillen) zijn hen vaak een doorn in het oog. Men sjoemelt wel eens omdat men bang is buitenshuis het toilet niet te halen. Bij aandrang moet je gaan, anders is het te laat. Toch is therapietrouw absoluut noodzakelijk bij mensen met hartfalen.